Cmentarze we Wrocławiu – Lista cmentarzy komunalnych, parafialnych, żydowskich i wojskowych [MAPY]

Wrocław to miasto mogące poszczycić się wielowiekową historią. Jej świadectwem są nie tylko zabytkowe budynki i monumenty, lecz także liczne cmentarze, stanowiące miejsce spoczynku wielu pokoleń wrocławian. W mieście znajduje się obecnie sześć cmentarzy komunalnych oraz liczne parafialne cmentarze katolickie, a także cmentarze żydowskie i wojskowe. Wszystkie prezentują sobą wysoką wartość historyczną, społeczną oraz emocjonalną. 

Cmentarze komunalne we Wrocławiu

Cmentarz Grabiszyński

Cmentarz Grabiszyński powstał w 1881 roku przy ulicy Grabiszyńskiej jako jeden z trzech cmentarzy komunalnych. Pozostałe dwa nie dotrwały do współczesnych czasów. Pierwotnie nekropolia użytkowana była przez gminy ewangelickie, dopiero od 1900 roku dołączyły do nich również parafie katolickie.

Na Cmentarzu Grabiszyńskim znajduje się wybudowana w 1882 roku kaplica cmentarna poświęcona pamięci Karoliny Gierth, zaprojektowana przez Johanna Roberta Mende.

Budowla swoją formą nawiązuje do klasycznej włoskiej architektury renesansowej, z neoromańskimi szczegółami w detalach. Na skutek przeprowadzonej w latach 50. likwidacji poniemieckich mogił, do dzisiejszych czasów nie zachowały się prawie żadne nagrobki sprzed II wojny światowej.

Na początku lat 90. Cmentarz Grabiszyński został poszerzony, mimo to dziś na terenie nekropolii nie ma już wolnych pól grzebalnych. Obecnie wykonywane są wyłącznie pochówki poprzez dochowanie do już istniejących grobów lub złożenie urn w kolumbarium. Miasto od lat planuje rozbudowę Cmentarza Grabiszyńskiego. Na ten moment mówi się o dołączeniu 7,5 hektara do 2027 roku. 

Cmentarz Osobowicki 

Cmentarz Osobowicki został założony w 1867 roku. Początkowo był cmentarzem parafialnym przynależącym do parafii świętego Wojciecha. Z czasem nekropolię zaczęły użytkować również inne parafie, a także gmina ewangelicka, co pociągnęło za sobą konieczność poszerzenia jej areału.

W 1900 roku z nekropolii korzystały już gmina luterańska, starokatolicy oraz parafia Najświętszej Marii Panny na Piasku. W latach 1914–1918 zorganizowano na Cmentarzu Osobowickim kwatery żołnierzy poległych w czasie I wojny światowej. Trzy lata później, w roku 1921, na terenie nekropolii wzniesiono nową, manierystyczną kaplicę, wybudowaną zgodnie z projektem Maxa Berga, twórcy Hali Stulecia.

Pod koniec lat 40. XX wieku na Cmentarzu Osobowickim powstała kwatera mahometan, po II wojnie światowej zbudowana została również kwatera cygańska z charakterystycznymi kaplicami grobowymi. Cmentarz Osobowicki jest największą nekropolią we Wrocławiu – pochowanych jest na nim 123,5 tysiąca osób. Obecnie prowadzone są jednak tylko pochówki polegające na dochowaniu do już istniejących grobów.

Cmentarz Kiełczowski (Cmentarz Psie Pole) 

Usytuowany przy ulicy Kiełczowskiej Cmentarz Kiełczowski, znany też jako Cmentarz Psie Pole, powstał w 1996 roku. Jest to nowoczesna nekropolia, na której do tej pory pochowano ponad 26 tysięcy zmarłych. Cmentarz posiada jeszcze 12 tysięcy miejsc grzebalnych i, jako jedna z nielicznych wrocławskich nekropolii, wciąż może zostać powiększony. 

Cmentarz Jerzmanowski (Cmentarz Komunalny Oddział Jerzmanowo) 

Cmentarz Jerzmanowo, usytuowany przy ulicy Jerzmanowskiej, powstał w 1998 roku. Stanowi połączenie nekropolii i parku miejskiego, co wprowadza atmosferę sprzyjającą refleksji. Obecnie na cmentarzu wykonywane są już wyłącznie pochówki poprzez dochowanie do istniejących grobów.

Cmentarz Pawłowicki (Cmentarz Komunalny Oddział Pawłowice)

Cmentarz Pawłowicki znajduje się przy ulicy Złocieniowej. Powstał w 1960 roku i od tamtej pory odbywają się na nim regularne pochówki. W 1998 roku nekropolię powiększono. W nowej części nadal dostępnych jest 250 miejsc grzebalnych. W obrębie cmentarza Pawłowickiego znajduje się stanowisko archeologiczne, oceniane na okres między I a IV wiekiem naszej ery.

Cmentarz Leśnicki (Cmentarz Komunalny Oddział Leśnica) 

Cmentarz Leśnicki usytuowany jest przy ulicy Trzmielowickiej. Został założony w 1883 roku jako nekropolia ewangelicka. Był powiększony w 1893 i 1905 roku. Po II wojnie światowej został przekształcony w cmentarz komunalny, który działa do dziś. Z okresu przed 1945 rokiem zachowały się tylko nieliczne nagrobki i grobowce.

Parafialne cmentarze katolickie 

We Wrocławiu znajduje się wiele parafialnych cmentarzy katolickich. Do najbardziej okazałych należą cmentarze św. Wawrzyńca, Ducha Świętego, św. Rodziny oraz św. Maurycego. 

Cmentarz św. Wawrzyńca

Cmentarz św. Wawrzyńca znajduje się przy ulicy Bujwida. Został założony w roku 1866.  Spoczywa na nim wielu zasłużonych dla Wrocławia naukowców i artystów, jest on również miejscem pogrzebów wrocławskich biskupów pomocniczych. Od 1962 cmentarz jest zamknięty, odbywają się na nim jedynie pochówki zmarłych w grobach wcześniej wykupionych. 

Cmentarz Ducha Świętego

Cmentarz Ducha Świętego znajduje się przy ulicy Bardzkiej. Został otwarty w roku 1918 jako cmentarz św. Henryka, zmienił jednak nazwę wraz z przekazaniem go parafii świętego Ducha w 1978 roku. Na cmentarzu znajduje się monument upamiętniający zbrodnię katyńską.

Cmentarz św. Rodziny

Cmentarz św. Rodziny znajduje się przy ulicy Smętnej. Został założony w 1928 roku jako nekropolia ewangelickich parafii św. Marii Magdaleny, Gustawa Adolfa na Sępolnie oraz Marcina Lutra. Po wojnie został przekazany katolickiej parafii św. Rodziny. Na cmentarzu znajdują się pomniki Orląt Lwowskich i Żołnierzy Armii Krajowe, a także symboliczny nagrobek księdza Jerzego Popiełuszki. 

Cmentarz św. Maurycego

Cmentarz św. Maurycego, zwany również Cmentarzem na Skowroniej Górze, znajduje się przy ulicy Działkowej i bezpośrednio graniczy z Cmentarzem Żołnierzy Radzieckich. Został otwarty w 1939 roku, jednak w okresie II wojny światowej był wykorzystywany tylko w niewielkim stopniu. W latach 1971-1994 wykonywanie pochówków na cmentarzu było wstrzymane, obecnie pozostało na nim niewiele miejsc grzebalnych.  

Cmentarze Żydowskie we Wrocławiu

Stary Cmentarz Żydowski

Stary Cmentarz Żydowski usytuowany jest przy ulicy Ślężnej. Pierwszy pochówek odbył się na nim w 1856 roku, a ostatni w roku 1942.

Podczas obrony Festung Breslau w 1945 roku służył hitlerowcom za twierdzę. Po wojnie władze PRL planowały wyburzenie cmentarza. Zamiar ten nie został jednak zrealizowany i nekropolia w 1975 roku została wpisana do rejestru zabytków. Współcześnie Stary Cmentarz Żydowski funkcjonuje jako Muzeum Sztuki Cmentarnej należące do Muzeum Miejskiego we Wrocławiu. 

Nowy Cmentarz Żydowski 

Nowy Cmentarz Żydowski położony jest przy ulicy Lotniczej. Pierwsze pochówki odbyły się na nim w 1902 roku, gdy teren ten znajdował się jeszcze poza granicami miasta. Współcześnie jest jedną z największych nekropolii żydowskich w Polsce. Na Nowym Cmentarzu Żydowskim pochowano wiele osób, które odegrały istotną rolę w życiu Wrocławia. Znajdują się tu groby ofiar obu wojen światowych, a także wyznawców judaizmu zmarłych w ostatnich latach – cmentarz jest bowiem wciąż czynny i służy Żydom zamieszkującym tereny Dolnego Śląska. Od 1996 roku nekropolia należy do Gminy Wyznaniowej Żydowskiej we Wrocławiu.

Cmentarze wojskowe we Wrocławiu

Cmentarz Żołnierzy Polskich we Wrocławiu

Cmentarz Żołnierzy Polskich znajduje się między ulicami Karkonoską a Wyścigową. Został utworzony w latach 1968–1970 i rozbudowany w latach 1972–1979.

Spoczywają na nim 604 osoby, głównie uczestnicy Kampanii wrześniowej zmarli w niemieckiej niewoli oraz polegli na froncie żołnierze 2 Armii Wojska Polskiego, a także żołnierze walki podziemnej, przymusowi robotnicy cywilni i inne ofiary nazizmu.

Cmentarz Oficerów Radzieckich we Wrocławiu

Cmentarz Oficerów Radzieckich znajduje się w tym samum miejscu, co cmentarz Żołnierzy Polskich – między ulicami Karkonoską a Wyścigową.

Spoczywa na nim 763 radzieckich oficerów poległych na froncie lub zmarłych na skutek chorób i ran odniesionych w czasie oblężenia Festung Breslau w 1945 roku. Wśród pochowanych jest również dwóch niemieckich antyfaszystów, którzy zginęli podczas akcji dywersyjnej 6 maja 1945 roku. 

Cmentarz Żołnierzy Radzieckich na Skowroniej Górze 

Cmentarz Żołnierzy Radzieckich usytuowany jest na Skowroniej Górze, czyli obszarze znajdującym się w rejonie ulicy Borowskiej, Działkowej i Spiskiej. Pochowano na nim około 7,5 tysiąca żołnierzy, którzy ponieśli śmierć na froncie lub w wyniku obrażeń odniesionych podczas oblężenia Wrocławia w 1945 roku.

Cmentarz Żołnierzy Włoskich

Cmentarz Żołnierzy Włoskich powstał na terenie dawnego Cmentarza Grabiszyńskiego III i dziś jest otoczony Parkiem Grabiszyńskim. Otwarta w 1928 roku nekropolia została w całości sfinansowana przez rząd włoski. Pochowano na niej 1016 włoskich żołnierzy pojmanych po bitwie pod Caporetto z 24 października 1917 roku, zmarłych w obozach jenieckich na terenie Wrocławia i innych miejscowości wschodnich Niemiec. W latach 1943–1950 na cmentarzu złożono również szczątki żołnierzy i cywilów poległych w czasie drugiej wojny światowej, w 1957 roku zostały one jednak ekshumowane i przeniesione na Cmentarz Żołnierzy Włoskich w Warszawie.