Koncerty kameralne w Synagodze pod Białym Bocianem – z pomysłodawczynią i producentką Marleną Grodzicką-Myślak rozmawia Izabella Starzec

fot. Łukasz Rajchert

Izabella Starzec: W związku z 85. rocznicą Nocy Kryształowej zaplanowane są we Wrocławiu i Gminie Wyznaniowej Żydowskiej uroczyste jej obchody, w tym także Marsz Pamięci, a ten wieczór czwartkowy 9 listopada rozpocznie w Synagodze pod Białym Bocianem okolicznościowy koncert. Jak zaplanowaliście to muzyczne wydarzenie?

– Marlena Grodzicka-Myślak, altowiolistka, pomysłodawczyni i producentka koncertów w Synagodze pod Białym Bocianem: Co roku staramy się dobrać odpowiednie kompozycje, które muzycznie zilustrują dramatyczne wydarzenia Nocy Kryształowej z 1938 roku. Jako solistka wystąpi wspaniała wrocławska sopranistka Karina Skrzeszewska oraz Polski Kwintet Fortepianowy w składzie: Gracjan Szymczak – fortepian, Małgorzata Aberbach – skrzypce, Jan Mazur – skrzypce,  Jakub Myślak – wiolonczela. Na altówce zagra w zastępstwie za mnie Aleksandra Zych.

W programie znajdą się m.in. wybrane części kwintetu fortepianowego g-moll op.57 Dymitra Szostakowicza, II część z Kwintetu fortepianowego Es-dur op.44 Roberta Schumanna. Będą także pieśni żydowskie m.in „Eli, Eli Lomo Asavtoni”, czy „Hatikvah”, która również jest hymnem państwa Izrael. Koncert odbędzie się o godz.17.

To tylko jeden z elementów tego ważnego dnia, którego przebieg jest już szczegółowo rozpisany. O godzinie 18:00 rozpocznie się Marsz Pamięci z przemówieniami oficjalnych gości oraz modlitwą Naczelnego Rabina Polski Michaela Schudricha. Końcowym punktem programu o godz. 19:00 będzie iluminacja świetlna – Światło Pamięci. Organizatorem obchodów 85. rocznicy Nocy Kryształowej pod patronatem honorowym Prezydenta Miasta Wrocławia Jacka Sutryka jest Gmina Wyznaniowa Żydowska we Wrocławiu, a współorganizatorem Ambasada Izraela w Polsce. Organizator korzysta z dotacji Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Pozostając w sferze muzyki, porozmawiajmy o innych wydarzeniach w Synagodze pod Białym Bocianem, za którymi stoisz jako pomysłodawczyni, producentka i wykonawczyni. Jaka idea przyświeca tym wieczorom artystycznym?

– Postawiłam sobie za cel przedstawienie bardzo szerokiej publiczności dobrej jakościowo, różnorodnej stylistycznie muzyki, która w większości byłaby podszyta żydowską nutą. Wybierając więc kompozycje, twórców, czy poezję, sięgamy do historii i do swoich korzeni. Chciałam też pokazać, że muzyka żydowska to nie tylko nurt klezmerski, ale i klasyczny.

A jak to się zaczęło?

Klara Kołodziejska–Połtyn, Przewodnicząca Gminy Wyznaniowej Żydowskiej we Wrocławiu, zainicjowała projekt opatrzony nazwą „Żydowska Dusza – Skarby Gminy Wyznaniowej Żydowskiej”, który z założenia miał łączyć wystawę wyjątkowych eksponatów jakie są w posiadaniu tej Gminy od wielu lat, z działalnością koncertową i edukacyjną. I to ona powierzyła mi realizację części projektu, które dotyczą kwestii muzycznych.

Jestem muzykiem, altowiolistką na co dzień grającą w orkiestrze NFM Filharmonii Wrocławskiej. Koncertowałam w wielu krajach, mam dużo ciekawych kontaktów, które pomagają mi w programowaniu kalendarza wydarzeń. Jestem jednocześnie członkinią GWŻ we Wrocławiu, dlatego z radością przyjęłam tę propozycję. Właśnie kończymy drugi rok tej działalności. W rezultacie powstały dwa cykle – „Pory Roku w Synagodze” i „Muzyka Świata z Żydowską Duszą”, które – trzeba tu dodać – organizujemy dzięki dotacji Gminy Wrocław.

Co jest ich specyfiką?

„Pory Roku w Synagodze” to koncerty, których ideą jest propagowanie szeroko pojętej muzyki kameralnej, w tym również kompozytorów pochodzenia żydowskiego, poprzez prezentowanie ich twórczości w sposób przystępny, ale, co dla nas również bardzo istotne, różnorodny. Wykonywane są dzieła mistrzów oryginalnie skomponowane na kwintet fortepianowy, pojawiają się również autorskie transkrypcje utworów pisanych nawet i na dużą orkiestrę symfoniczną.

Często zmieniamy aparat wykonawczy i na jednym koncercie, oprócz kwintetów, prezentujemy mniejsze składy kameralne, takie jak duety czy tria. Jeśli zaś chodzi o rozpiętość czasową, to sięgamy od baroku po współczesność. Ponadto z radością współpracujemy ze wspaniałymi solistami. Gościnnie występował z nami wiolonczelista Tomasz Strahl, a także klarnecista Wojciech Mrozek.

Organizowaliśmy koncerty rocznicowe, m.in. urodziny Feliksa Mendelssohna-Bartholdy’ego i Fritza Kreislera czy koncert upamiętniający rocznicę śmierci Fryderyka Chopina, podczas którego Gracjan Szymczak wykonał jego dwa koncerty fortepianowe – co jest niezwykłą rzadkością.

A czym charakteryzują się koncerty w cyklu „Muzyka Świata z Żydowską Duszą”?

To jest prawdziwa eksplozja różnorodności wykonawczej i repertuarowej. Muzyka klezmerska, muzyka świata – np. fado, jazzowa pod hasłem „Jazz w Synagodze” oraz ethno . Gościliśmy przy tym świetnych muzyków i zespoły – KROKE, Mrozek Klezmer Orchestra, João de Sousa, Roby Lakatos & Polish Friends, Sisters in Jazz, Steve Carrington Quintet, Richie Goods & Chien Chien .

Były wieczory z muzyką filmową w wykonaniu orkiestry i niezwykle utalentowanej wokalistki Pauliny Gołębiowskiej, którą mogliśmy również usłyszeć w autorskim projekcie „Pokolenie Kolumbów” – z okazji 80-tej rocznicy powstania w getcie warszawskim. Muzykę zainspirowaną poezją Bolesława Leśmiana, Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Tadeusza Różewicza i Zbigniewa Herberta stworzył wrocławski pianista, kompozytor i producent Tomasz Jędrzejewski.

Co jeszcze jest interesującego w tej formule koncertowej?

– Zacznę od tego, że przez siedem lat grałam w Filharmonii Narodów Justusa Franza. Wzorowałam się na otwartości w kontaktach z publicznością. Dlatego też wprowadziliśmy do naszych występów  element edukacyjny w postaci krótkich zapowiedzi, mini historyjek i anegdot, które z taką właśnie dozą lekkości mówią o wykonywanych utworach. Prowadzi to mój mąż, wiolonczelista Jakub Myślak. Bardzo się to podoba publiczności.

Czy marzą Ci się jakieś zamówienia kompozytorskie?

– Tak, to są nasze plany na przyszłe lata. Już zaczęły się pewne rozmowy, ale w tym momencie nie chcę zdradzać żadnych szczegółów.

Trzonem tego projektu jest Polski Kwintet Fortepianowy. Czy powstał specjalnie z myślą o koncertach w Synagodze?

Zgadza się. Tworzymy go już prawie od trzech lat i jesteśmy rzeczywiście taką „bazą” wykonawczą. Niemniej otwieramy się na różną współpracę i inne składy.

Czy ten cykl planowany jest w rytmie roku artystycznego, czy też kalendarzowego?

– Kalendarzowego – od stycznia do grudnia. Oczywiście już mamy plany na kolejny rok, niemniej trochę jest za wcześnie, by mówić o konkretach. W każdym razie staram się ujmować ważne daty, jak np. rocznicę powstania w Getcie Warszawskim, czy inne – dotyczące żydowskiego kalendarza.

Kiedy i w jaki muzycznie sposób został zaplanowany ostatni koncert w tym roku?

– W grudniu zaprezentowany będzie projekt Polskiego Kwintetu Fortepianowego, który w całości  inspirowany jest definicją tańca w przestrzeni muzyki klasycznej i nie tylko. Podczas muzycznego spotkania publiczność będzie miała okazję wysłuchać utworów opartych na żydowskich motywach klezmerskich. Pojawią się dzieła najwybitniejszych kompozytorów muzyki klasycznej m.in. J. Brahmsa, B. Bartoka, J. Straussa, A. Chaczaturiana, H. Wieniawskiego, A. Dworzaka. Nie zabraknie również motywów tańca w twórczości F. Chopina. Ponadto zabrzmią autorskie aranżacje utworów wywodzących się z  folkloru różnych stron świata: Izraela, Mołdawii, Rumunii, Macedonii, Węgier, Grecji, Włoch, Polski, Argentyny oraz Austrii.

Jest to nasz ostatni tegoroczny koncert, na który już dzisiaj serdecznie zapraszamy 3 grudnia w niedzielę o godzinie 18.00.